Και οι αναρτήσεις σε αυτό το blog, θα αρχίσουν με γλωσσολογικό θέμα. Ας μπούμε λοιπόν στο ψητό. Στο ψητό; Ναι, στην κυριολεξία στο ψητό! Αύριο όλη η Ελλάδα θα καταναλώνει τον οβελία και άλλα εδέσματα, όπως κοκορέτσι, σπληνάντερο, παϊδάκια, μπιφτέκια κ.λπ. Για να καταναλώσει κάποιος όλες αυτές τις λιχουδιές, προφανώς του είναι απαραίτητα κάποια μικρά άσπρα(ελπίζω!) πραγματάκια, που μένουν σε ένα σπίτι, το οποίο οχυρώνουν δύο πόρτες-χείλη. Φυσικά και πρόκειται για τα δόντια! Τα δόντια που πρέπει να τα προσέχουμε πάρα πολύ...
Η μεγάλη σημασία των οστών αυτών της στοματικής κοιλότητας διαφαίνεται και από το πόσες φορές κάνουμε χρήση του ονόματός τους. Χρησιμοποιούμε τη λέξη "δόντια" πολύ συχνά. Αλήθεια όμως, εννοούμε πάντα τα λευκά και κατάσκληρα οστά, με τα οποία τεμαχίζουμε την τροφή; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι "όχι". Υπάρχουν πολλές διαφορετικές χρήσεις της λέξης και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε κάποιες από αυτές, διότι πάντα ξεκινάμε σκεπτόμενοι 2 με 3 σημασίες, καταλήγουμε όμως με αρκετά περισσότερες και μένουμε έκπληκτοι από τον πλούτο αυτό! Πάμε λοιπόν!
- Το δόντι ως μέσον, που χρησιμοποιείται για την πραγματοποίηση κάποιου ιδιοτελούς σκοπού. Συνήθως πρόκειται για οικείο άτομο, που μας κάνει θελήματα, με βάση όχι την αξία μας, αλλά τη γνωριμία μας, αφού του το ζητήσαμε. Π.χ. "Πήρε αυτή τη θέση, επειδή έχει δόντι." (= βύσμα, μέσον).
Το δόντι ως προεξοχή σε διάφορα αντικείμενα, όπως:
- Τα δόντια της χτένας.
- Τα δόντια της φαγάνας (εξάρτημα σε ορισμένα οχήματα, για αγροτικές κυρίως δουλειές).
- Τα δόντια του πριονιού.
- Τα δόντια του γραναζιού.
- Τα δόντια του φερμουάρ.
- Τα δόντια της στέκας. (ώστε να "στέκονται" καλύτερα τα μαλλιά)
- Τα δόντια της τσουγκράνας.
- Δόντια κάδου (εξάρτημα σε μηχανήματα, που χρησιμοποιείται κυρίως σε οικοδομές και σε λοιπές διαδικασίες χτισίματος.)
- Δόντια τοίχου (οι προεξοχές του σε ορισμένα σημεία).
- Το δόντι του γκρεμού (το τελευταίο σημείο του, η άκρη του).
- Οδοντωτός σιδηρόδρομος ή απλά οδοντωτός. Η σιδηροδρομική γραμμή Διακοπτού- Καλαβρύτων. Είναι ο ορεινότερος σιδηρόδρομος της Ελλάδας και γι' αυτό, ήταν δύσκολο έργο ως προς την πραγμάτωσή του, καθώς το έδαφος είναι ιδιαιτέρως δύσβατο και το υψόμετρο μεγάλο. Προκειμένου να ξεπεραστούν οι δυσκολίες αυτές, ο σιδηρόδρομος κατασκευάστηκε με την τεχνική της οδόντωσης, κατά την οποία το τρένο γαντζώνεται, χρησιμοποιώντας κατάλληλα γρανάζια σε οδοντωτές σιδηροτροχιές σε διαδρομές, όπου η κλίση του εδάφους υπερβαίνει το 10%, για να μην υπάρξουν ολέθρια δυστυχήματα. (πηγή: el.wikipedia.org) Στην Ελλάδα υπάρχει και στο Κολωνάκι και οδηγεί στο Λυκαβηττό και το αντίστροφο. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσεται και ο οδοντωτός τροχός (πινιόν), που χρησιμοποιείται στα τρένα.
- Μια άλλη εκδοχή αναφέρει πως το όρος Σινά, κατ' ουσίαν σημαίνει "δόντι", αφού προέρχεται από τη σημιτική λέξη "σεν", που σήμαινε "δόντι", λόγω της μορφής των ορεινών κορυφών του Νοτίου Σινά. Κάποιοι, βέβαια, υποστηρίζουν ότι προέρχεται από τη Σιν, τη Θεά της Σελήνης. (πηγή: www.sinaimonastery.com/hersonysos.html)
Το δόντι χρησιμοποιείται συχνά μεταφορικά και σε εκφράσεις όπως:
- Ήλιος με δόντια. (Έχει ηλιοφάνεια, μα επικρατεί κρύο.)
- Με νύχια και με δόντια. (Προσπαθώ επίμονα, μέχρι τελικής πτώσεως.)
- Με πονάει το δοντάκι μου. (Βιώνω το συναίσθημα του έρωτα.)
- Έξω από τα δόντια. (Χωρίς υπεκφυγές, απερίφραστα.)
- Οπλισμένος μέχρι τα δόντια. (Πολύ καλά οπλισμένος κι εφοδιασμένος.)
- Από του Χάρου τα δόντια γλίτωσα. (Γλίτωσα σε μια πάρα πολύ δύσκολη κι επικίνδυνη στιγμή, που το πιο πιθανό ήταν να μην τα καταφέρω.)
- Σφίγγω τα δόντια. (Πιέζομαι και προσπαθώ να φέρω εις πέρας κάτι, παρά τη δυσκολία του.)
- Τρίζω τα δόντια. (Φοβίζω κάποιον.)
- Δεν είναι για τα δόντια σου. (Δεν είναι για σένα.)
- Με την ψυχή στα δόντια. (Μισοπεθαμένος.)
- Πήγε η ψυχή μου στα δόντια μου. (Φοβήθηκα. Το λέμε και ως εξής: Πήγε η ψυχή μου στην κούλουρη!)
- Του χάριζαν γάιδαρο κι αυτός τον κοίταζε στα δόντια. (Έψαχνε να βρει οπωσδήποτε ελάττωμα.)
- Στραβά δόντια, ίσια μοίρα!
- Ο σκύλος που δαγκώνει, δε δείχνει τα δόντια του. (Κάποιος επικίνδυνος σε προσεγγίζει με άλλα μέσα για να σε ξεγελάσει.)
Πάρα πολλά παραδείγματα, λοιπόν. Μεγάλη ποικιλία. Ας προσέχουμε τα δόντια μας, διότι, όπως τονίστηκε και ανωτέρω, μας χρησιμεύουν αρκετά σε πολλούς τομείς. Προς το παρόν, στον τομέα του φαγητού.
Καλή Ανάσταση και καλό Πάσχα!
